Emma Pötter (1926 – 2003): Sommerabend an der Ems, Aquarell 1980

As wenn sick Hiärwst un Fröhjaohr paart,
so is se, use Iemseart.
Maol blöss de Wind, maol schuurt et natt,
maol lacht de Sönn up Tratt un Patt.

Nich graut Buhai met Trömmelkes,
nich Bömmskes orre Bömmelkes,
wat tellt, dat is dat rechte Waort,
nich to lang un nich to kuort.

Hier treck nich eener di ne Schnuut.
Se küert daoför hier reinheruut.
Lutt männig Waort auk groff män doch,
Up Iemseart klingt‘ truulick noch.

Mit Aaperie kömms hier nich wiet.
Wat auk nich tellt, is Spiet un Striet.
Eens aower geiht schön Ton in Ton:
Bedächtig weg dat Rechte doon.

Man mäck nich graut Tamtam üm Nix,
doch feihlt es wat, bis holpen fix.
Hatt is de Griff, män week dat Hiärt,
de Art is sicher nich verkehrt.

Hier geiht et up dat grööne Land,
met Luune alltiets Hand in Hand.
Drüm treck de Pläät ick hier nich kruus,
denn ick bin giäne hier tohuus!

Ja: So is use Iemseart,
as wenn sick Hiärwst un Fröhjaohr paart.
Dat moss so nemmen, es et is,
dann geiht et guet di, ganz gewiss.

Bild: pixabay

Häs et auk all hört? Beckmanns Bruni is daut. Oh ja, dat mott man säggen, met Bruni geiht ne heelmaol achtbare Frau uut de Welt. Se was so recht eene es du un icke. Se höölt de Riegen bineene un dai alltiets, so guet es et göng, dat wat se konn. Drüm düssen Naopries hier auk glieks vöran.

     Nich dat wi Bruni (so es bi Melitta) nie’e Koffiefilters to verdanken härren. Nä, dat nich. De Frau häff auk nich eenmaol vör de Vereinten Nationen in New York ne graute Rede haollen. In Berlin häbt se van Bruni auk noch nix hört. Se wör nich Parteivörsitzende un se satt nich in’ Aufsichtsrat van de Sparkasse. Bruni wör auk nich Influencerin orre Feministin. Se brachde äs Frau auk nich, alleene up ’n Paddelböötken, den grauten Amazonas ächter sick. Et gaff för Bruni weder Gold-medaillen noch Weltrekorde. Offwuohl se guet kuoken konn, wör von Bruni in nich eene Fernseh-Kochshow wat to seih’n. Nä, Bruni häff de Welt nich ümkrempelt. Nix an Schlagzeilen gaff et üm de Frau. Nix Extras. Un nu is Bruni daut. 

Still göng Bruni dör de Welt;
se möök üm sick nich graut Gewält.
De Frau dai guet, wat se so konn,
wör nett alltiets un flietig, fromm.

Bruni harr fief Kinner. De Mann wör iähr all fröh stuorben. De Rente, dat wör nich vull. Se moss män alltiets schön sparsam sien un guet uppassen, dat et de Kinner an nix feihlde. Aower se sind alle guet terechte kommen. De Enkelkinner wören ganz Omakinner. Muorns droffen se wuohl koppüöwer in iähr Bedde. Dao harr Bruni Spass an. Un noch vör Wiäken häff se iähr Plätzkesbacken bibracht. Ansüss dai se de Lütken gerne schöne Geschichten vörliäsen un uut de Familge wat von fröher vertell’n.

     Wat süss noch? Bruni dai gern Naihen un Stricken, daobi keek se alltiets fröndlick drin. Denn nich weinig devan göng för wat Guets in Wiehnachtsbasare. Unner de Lüe göng Bruni auk immer gerne. Se süng mit in’ Kerkenchor un suorgte för muntere Radtouren för de Frauengemeinschaft. Ansüss höölt se iähr Hüüsken prick un dai met Luune wat in‘ Gaoren; ja, Bloomen wören iähr een un all’s. Se küerde de gar mit.  

     Tschä, all dat wör maol. Nu is Bruni daut. Waorüm ick dat hier nu aower schriewe? Weil bi sücke es Bruni nich eener an‘ Graff graute Reden hölt. Weil se üöwer sücke es Bruni in de sozialen Medien lachet. Ümso mehr will ick hier es säggen, dat sücke es Bruni – auk ohne Ordens – för de Welt wahre Wohltäters sind! Se hölpen wo se konnen, daien alltiets flietig wat, häbt sick nich wegducket wenn wat wör, häbt nich rümmuult, se häbt nich eene Menskensiäle quiält un nich eenen üöwer’t Ohr haut. Aower in‘ Fernsehen orre so wat es Tiktok kennt se sücke es Bruni gar nich.  

    Ick aower will nu gau noch seihn, dat Bruni en Naopries krich. Drüm gaoh ick glieks stantepee nao et Amt, ümdat Bruni posthum noch dat graute Bundesverdienstkrüüß 1. Klasse krich. Wenn nich Bruni, well dann …?

Bild: pixabay

Ick kreeg lessen Besöök van Jack uut Kanada. Maol wat änners. Nich to glöwen, wat de Mann uut de wiede Welt in bloß paar Dage so alls van us hier gewahr kreeg. Waorüm de Düütsken doch so kruus drinkeeken, verstönn he gar nich. Dao tröcken se bi so männig gräsig Gesichter in Kanada de Gardinen bi runner. Wat us Düütsken denn bloß alltiets so kneep? Erst iäben noch leip de eenen, de söhg de heel schlecht bi uut. So wat göng üöwer sein Vernüll (Verstand, er verstehe das nicht).

     Nu ja, gaff ick terügge, keek man sick de Welt an, könn man de doch en Verreck dran kriegen. Jack wünk aff: „Change your situation and the world will see differently“, off ick dat verstaohn härre? Wenn auk, nöölde ick, aower … Doch he wünk aff, off de Welt liekers nich auk wuophl beautiful wäre? Je mehr man sick de aower bi hangen lööt orre sick bloß brastig härre, ümso leeper schinn et auk alle. He lachede breetmuulsk un meinde, se daien em verschrecken, alle düsse mehr äs hunnert Millionen Germanen, de dr so verspannt in de Welt keeken.

     Hö? Hunnert Millionen? Sovull ick wüss wären et män guet 84 Millionen. Jack nickoppede, dat härre he auk in sienen travel Guide liäsen, dao härren se aower de „little mans in the ears“ bi vergiätten. Hö? Nu ja, alle düsse Männekes in de Ohren, met de wi leipen. Tellde man düsse lütken Quäkers mit, göng dat met us hier wiet üöwer hunnert Millionen. Oh, wat en Lachen. Un doch schinn mi düsse Art Algebra met maol gar so haböken (abwegig, abstrus) nich. Van nix kömmt nix. Leip ick villicht auk all nich mehr so ganz alleene?

     Doch nu män nich lange mehr simmeleern, dat Liäben geiht wieder. Jack wör auk all längst wier in Ontario un ick leip de hier immer noch tüsken, tüsken alle düsse hunnert Millionen, de hier jä met männig Männekes in de Ohren noch leipen. Mi göng dat gar nich wier uut en Kopp. Nu ja, wat löpp man nich met so allerhand. Doch nu wör ick es wier bi Franz. Un wat säch ick? Franz füng glieks heel malatt wier an. Off ick auk dütt un dat all hört härre? Ganz schlimm. Wo dat noch wuohl alle so hengöng? Un üöwerhaupt … Sogar sienen Dokter härre em sächt … Nu konn ick nich änners mehr, ick sach: „Franz, häs du nich wuohl en kleinen Mann in Ohr?“ Jö! Franz keek ganz verstellt debi up. He greep lück gaffelig an sien rechte Ohr un sach: „Mann, Mann, Mann. Männeken nu komm män heruut, se häbt di spitz kreegen.“

     Wat sall ick säggen, ick wör nich minner baff. Aower de Hauptsaake is nu doch, jedereen geiht sienen eegenen Gang. Is doch so, orre?   

Bild: Manfred Heskamp, Elte

Us Plattdüütsch is so warm, so riek –
doch kann man sick de auk an schüer’n.
Met jede Spraok steiht Platt sick liek,
wi könnt et gar genoog nich küern!

To Platt päss kiene graute Schnuut
un iä’mso weinig wild Gestüöhn;
bi Platt, dao süht man guet bi uut,
drüm is dat Plattküern auk so schön!

Denn nett up Platt sick wat vertell’n,
mäck munter glieks, doch manchs auk still;
man bruukt sick nich debi verstell’n,
drüm präötket wi, so Gott et will.

Nich bloß von dat wat fröher wör
vertellt wi us dann gerne wat,
auk wat vandag so giff Couleur,
beküer wi iämso liek up Platt.

Met Platt lött lustig et sick ulken,
doch lött sick auk wuohl butt wat säggen.
Nich minner dräch et us up Wulken
un kann sick fien ümt Hiärtken leggen.

Us Plattdüütsch, dat is mehr äs schön,
dao schüert sick nich dat Hiärt bi wund,
heel änners äs so Wortgedröhn,
mäck Plattdüütsch gar de Siäl gesund.

Et weigt us dann, wat dao so klingt;
wi föhlt us licht, annommen, froh –
as wenn van wieden us wat winkt
un kaim ganz sachte up us to …

Oft klingt wat nao, wat lange wör,
as woll et us maol wier wat säggen.
So wat geiht dann dör un dör
un döt heel fien de Siäle weegen.

Auk dat is Platt, van Hiärten sacht
wäd et us sinnig dann tomoot,
as härren Engelkes wat bracht,
doch nich met Flittkes, nä, to Foot.

Ja, Hiärt un Siäl gaoht heelmaol up,
kümp Plattdüütsch echt un fien deher –
as gäff et hiemmelwärts en Schub,
man will dann änners gar nix mehr …

Bild: pixabay

Globalisierung gaff et up Platt all, as noch nich eenen so recht wat van Globalisierung wüss. Un doch füng dat vör Tieten all demet an. Vandage maaket se de jä gottweetwat van. Vandage moss jä all uppassen, wat du so sächs. Süss löpps noch an debi. Nich weinig Worde un se könnt di de all bi packen. Off Globalisierung orre süss so wat, et is de nich mehr eenfach mit. Denk bi all dat bloß es an de Hottentotten. Statt sick debi in de Netteln to setten, will ick hier es heel änners wat devan säggen. Un so wahr mi Gott helpet, ick laige de nich bi. Dann häff et aower wat met de Khoi-Khois to doon. Jaja, un daobi mott ick hier nu doch es lück bi uuthaalen. 

     Erst es moss wietten, dat suere Dickmelk för Nomaden un Veehbuern all immer heelmaol wat wör. Dao göng et nich bi ohne. So harren fröher de kirkisken Nomaden iähren „Kumyß“ uut Stutenmelk, de Balkanschäöpers iähren „Joughurt“ van Schaope un Ssiegen – un de aollen Buerslüe hier bi us harren iähren „Hotten“ uut Koohmelk met Schmand. Doch auk in Afrika todd’ten de Nomaden met ’n Fellbüül vull Dickmelk harüm, so auk de Khoi-Khois. Nu guet. Män nu mehr noch. 

     „Totten“ is ’n gängig Waort up Platt. Is wat brick gaohn (verloren- oder danebengegangen), is et „in de Totten“. Totten hett up Platt aower auk sovull es metslören orre driägen. Man fröch jä auk wuohl: „Met wat tott’ he denn dao so herüm?“ Van daoher harren auk de Tödden iähren Naomen.  Denn üm to verkaupen, „tott’en“ de Tödden fröher met Sack un Pack wiethen üöwer Land. So füngen auk de Brenninkmeyer hier uut Mettingen an. Ähnlick es de Tödden versochten sick in slechte Tieten woänners nich weinig Buern as Gastarbeiters. So auk, siet den Deertigjäöhrigen Krieg, de Hollandgängers. Ännere, de nich nao’t Militär wollen orre för sick hier nix Guedet mehr verhofften, lööten et för immer strieken (wanderten aus). Dann göng et in de wiede Welt.

     De ersten schipperden nao Amerika, daonao nich weinige nao Namibia; denn unner Wilhelm II un Bismarck harren se in Deutsch-Südwestafrika de düütske Fahne hauchtrocken. De Düütsken, mehrst Buren (Bauern), harren et dao met de Khoi-Khoisto doon. Un weil de Veehnomaden nu maol immer iähre suere Dickmelk, also den Hotten, in en Fellbüül met sick harüm-tott’en,nannden se iähre nie’en Naobers up guet Platt: Hottentotten.

     So. Dat sall hier nu noog demet sien. Aower so wör dat. Auk wenn „Hottentotten“ met de Tiet en minneren Biklang kreeg, is et nich to verkennen, wu wiet et met use Platt in de Weltgeschicht all alle so göng. Jaja, well härre dat dacht? Is aower so. Un somit is nu auk dat hier es klärt.